บ้านเป็นหนึ่งในปัจจัย 4 ที่หลาย ๆ คนพยายามจะมีเป็นของตัวเอง แต่การจะมีบ้านสักหลังก็ไม่ใช่สิ่งที่ง่ายเลย จนกระทั้งคุณโจน จันได ได้เสนอทางเลือกสำหรับการทำบ้านด้วยแรงงานของตนเอง ใช้วัสดุจากธรรมชาติที่หาได้รอบตัวและมีคุณสมบัติที่ทำให้อยู่สบาย ทำให้ใช้งบประมาณต่ำ กลายเป็นความหวังของคนที่อยากมีบ้าน
แต่เอาเข้าจริง ๆ ความต้องการของคนมีมากกว่าห้องสี่เหลี่ยมที่มีหลังคาคลุม โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อเป็นบ้านที่ดำเนินการสร้างหรือออกแบบด้วยตัวเอง ย่อมอยากให้บ้านสะท้อนตัวตนของเจ้าของ ไหนจะจำนวนสมาชิกที่จะอาศัยอยู่ในบ้าน บ้านที่หลังใหญ่ขึ้น มีจำนวนห้อง จำนวนชั้น มากขึ้น ความยากและงบประมาณย่อมสูงขึ้นเป็นเงาตามตัว ทำให้การจะสร้างบ้านดินที่สามารถใช้อยู่อาศัยได้จริง ตามวิถีชีวิตของคนในปัจจุบันก็อาจมีราคาใกล้เคียงกับบ้านปูนทั่วไป แตกต่างกันที่สไตล์ที่เป็นมิตรกับธรรมชาติและความโดดเด่นของผนังดินที่ช่วยลดความร้อน
เมื่อถึงกระบวนการก่อสร้างความแตกต่างที่สำคัญประกาศหนึ่งของบ้านดินกับบ้านปูนคือ การสร้างบ้านปูนถือได้ว่าเป็นระบบนิเวศที่สมบูรณ์แล้ว มีบุคคลาในส่วนงานต่าง ๆ ที่ครบถ้วน เช่นมีสถาปนิค มีผู้รับเหมา มีคนงาน ที่มีความรู้ ทักษะจำนวนมากที่พร้อมจะสร้างบ้านปูนตามมาตรฐานได้ แต่สำหรับบ้านดินในประเทศไทยแล้วถือได้ว่าเป็นระบบนิเวศที่เพิ่งเริ่มก่อนตัวมาไดัเพียง 20 ปี ทำให้ความรู้ความเข้าใจและจำนวนของบุคลากรในส่วนต่าง ๆ นั้นถือว่าน้อยมากเมื่อเทียบกับบ้านปูน นอกจากนี้วัสดุอุปกรณ์ที่ใช้ในการทำบ้านดินไม่ได้มีลักษณะ”มาตรฐาน” หากแต่แตกต่างกันไปในแต่ละท้องที่ ตามวัตถุดิบสำคัญคือดิน ซึ่งแต่ละท้องที่มีคุณสมบัติแตกต่างกัน ทำให้ต้องมีการปรับสูตรการผสมตามดินที่หาได้ เมือเทียบกับปูนซีเมนต์ที่มีมาตรฐานเหมือนกันหมดซื้อที่ได้ก็ผสมสูตรเดียวกันได้
ดังนั้นถ้าเราต้องการสร้างบ้านที่หลังใหญ่ขึ้น งบประมาณมากขึ้น ในเวลาจำกัด ผมคิดว่าสิ่งสำคัญอันหนึ่งที่จะช่วยเราลดเวลา งบประมาณ และการปวดหัวในการสร้างบ้านได้ คือ “ความรู้”
จึงเป็นที่มาของการแนะนำคอร์สอบรมการสร้างบ้านดิน 2 สไตล์
คอร์สบ้านดิน 2 แห่งที่จะพูดถึงคือ
1) คอร์สบ้านดินจัดหนัก โดย บ้านดินคำปู้จู้ จ.พะเยา ซึ่งคอร์สนี้ผมไม่ได้รู้จักกับครูจุ้ยและครูโชะ มาก่อน แต่เพิ่งเสียเงินไปเข้าร่วมมาเมื่อ วันที่ 1 – 2 กรกฎาคม 2560 ที่ผ่านมา กับอีกคอร์สคือ
2) คอร์สสอนทำบ้านดินที่ แม่มูตการ์เด้น จ. เชียงใหม่ คอร์สนี้ผมยังไม่ได้มีโอกาสเข้าร่วม แต่ได้รู้จักกับครูนก เมื่อเดือนมีนาคม ที่ผ่านมาในงาน My way 4 ที่เป็นงานรวมตัวกันของคนที่ทำบ้านเรียน และได้แวะไปเยี่ยมชมขอความรู้เกี่ยวกับบ้านดินมาหนึ่งวัน คอร์สนี้จึงถือเป็นเพียงการแนะนำคอร์สเท่านั้น
ซึ่งทั้ง 2 คอร์สยังเปิดรับสมัครผู้สนใจอยู่
ขอเริ่มต้นที่ 1) คอร์สบ้านดินจัดหนัก โดย บ้านดินคำปู้จู้ จ.พะเยา เลยนะครับ คอร์สจัดหนักที่ผมเข้าร่วมนี้เป็นรุ่นที่ 2 เข้าใจว่ารุ่นแรกเป็นการจัด 10 วัน แต่รุ่นที่ 2 นี้เป็นการจัดแค่ 2 วันและมีหลายรอบ ณ ตอนนี้ก็ยังรับสมัครอยู่ ซึ่งท่านที่สนใจสามารถดูรายละเอียดได้ที่นี่ (click)
ช่วงการอบรมจริง ๆ มี 1 วันครึ่ง คือเริ่มเช้าวันเสาร์ เสร็จเที่ยงวันอาทิตย์ แต่เราสามารถเข้าพักได้ตั้งแต่เย็นวันศุกร์ นอน 2 คืน คือวันศุกร์และเสาร์
โดยวันแรก ตั้งแต่เช้า – บ่าย จะเป็นการบรรยายสลับกับดูของจริง เพื่อให้เห็นภาพรวมเทคนิคต่าง ๆ ที่ใช้ในการทำบ้านจริง ขั้นตอนต่าง ๆ ในการทำบ้านดิน รวมถึงปัญหาอุปสรรค์ต่าง ๆ ที่เรามักจะพบเจอ จุดสำคัญที่ต้องคำนึงถึงในการสร้างบ้าน โดยเฉพาะรายละเอียดเล็ก ๆ น้อย ๆ ที่อาจนำมาถึงปัญหาได้
พอช่วงเย็น จะเป็นการปฎิบัติจริงในการเตรียมดิน การเลือกดินและลงมือทำก้อนอิฐ
วันที่สอง เริ่มแต่เช้าตรู่ 6 โมง เป็นการปฎิบัติจริงด้วยการก่อผนังดินและฉาบรอบแรก หลังจากนั้นจึงเป็นการพูดคุยซักถามปัญหาและสรุปบทเรียน
ซึ่งการอบรมทำให้เข้าใจภาพรวม เห็นภาพเทคนิคต่าง ๆ ที่ใช้ในการทำบ้านดิน การลองปฎิบัติจริง ซึ่งช่วยให้เราสามารถวางแผนในการทำบ้านดินของเราได้ ว่าจะใช้เทคนิคอะไร ต้องเตรียมอะไรบ้าง ปัญหาและอุปสรรค์ต่าง ๆ ที่จะต้องเตรียมตัวรับมือ
ซึ่งทั้งครูจุ้ยและครูโชะนอกจากทำบ้านด้วยตัวเองแล้ว ยังได้ประเวนศึกษาบ้านดินในที่ต่าง ๆ ทำให้ การสรุปเชื่อมโยงและการถ่ายทอดเป็นระบบเข้าใจง่าย
ข้อเด่นของคอร์สบ้านดินจัดหนัก โดย บ้านดินคำปู้จู้ คือ
1) ระยะเวลาสั้นกระชับ เพียง 2 วันเหมาะกับคนที่มีเวลาน้อย
2) เหมาะสำหรับคนต้องการทำบ้านดินอย่างจริงจัง เพราะมีระบบให้คำปรึกษาภายหลังการเข้าร่วมอย่างเป็นระบบ มีกลุ่มใน facebook ติดตามและให้คำปรึกษาเพิ่มเติม
3) อยู่ในเมือง แว้บไป 7-11 โลตัส ซื้อขนมเดินห้างได้
ต่อมาคือ 2) คอร์สสอนทำบ้านดินที่ แม่มูตการ์เด้น จ. เชียงใหม่
คอร์สสอนทำบ้านดินที่ แม่มูต ดำเนินการโดย ครูนกและครูมาร์โก้ ทั้งสองมีประสบการ์ตรงในการทำบ้านดินและบ้านที่ใช้วัสดุธรรมชาติหลายหลัง และมีการใช้เทคนิคที่แตกต่างกัน เช่น บ้างบ้านใช้หลังคาไม้ไผ่ ซึ่งถือว่ามีความซับซ้อนสูง คอร์สอบรมมีจำนวน 6 วัน ทำให้สามารถลงรายละเอียดได้มาก โดยเฉพาะภาคปฎิบัติ ซึ่งจะไล่ตั้งแต่การเลือกวัตถุดิบ การผสม เทคนิคต่าง ๆ การก่อการฉาบ จนไปถึงการเตรียมระบบไฟ ซึ่ง สามามารถดูรายละเอียดได้ที่นี่ (click) หรือสำหรับภาษไทยที่นี่ (click)
จุดเด่นของ คอร์สสอนทำบ้านดินที่ แม่มูตการ์เด้น คือ
1) ระยะเวลา 6 วันทำให้ลงลึกในรายละเอียดโดยเฉพาะภาคปฎิบัติได้มาก
2) นอกเหนือจากคนที่สนใจทำบ้านดินแล้ว ยังเหมาะกับคนที่ต้องการท่องเที่ยวและเรียนรู้สิ่งใหม่ เพราะอยู่แม่มูตการ์เด้นเป็นสวนออร์กานิคอยู่กลางเขาในอำเภอแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่
3) เป็นโอกาสที่จะได้ทั้งออกกำลังกายและพักผ่อนกลางธรรมชาติที่สวยงามกลางภูเขา
ทั้งหมดนั้นจึงเป็นการรีวิวและแนะนำการอบรมเกี่ยวกับการทำบ้านดินที่ผมคิดว่าแตกต่างกัน 2 สไตล์ ที่อันหนึ่งสั้นกระชับเรียนในเมืองกับอีกอีกอันหนึ่งเป็นคอร์สระยะยาวอยู่กลางเขา ซึ่งเพื่อน ๆ สามารถเลือกได้ตามที่เหมาะกับตัวเอง
สำหรับคนที่สนใจการสร้างบ้านด้วยดินผมคิดว่าการเข้าร่วมอบรม จะช่วยประหยัดเวลาในการศึกษาหาข้อมูล ลดความผิดพลาด ทั้งยังทำให้การใช้งบประมาณของเราเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ จากความรู้และประสบการณ์ที่ได้รับ หรือถ้าใครมีช่างที่คิดจะว่าจ้างทำ การส่งช่างมาร่วมอบรมก็เป็นทางเลือกที่ดีเช่นกันครับ
นอกจากนี้การอบรมนี้ยังเหมาะกับผู้ที่ทำงานเกี่ยวกับการสร้างบ้าน ทั้งในสถาปนิค ผู้รับเหมา วิศวกร เนื่องจำนวนผู้ที่สนใจทำบ้านด้วยดินมีเพิ่มมากขึ้น และการทำบ้านด้วยดินยังช่วยรักษาสิ่งแวดล้อมและเป็นแนวโน้มสำคัญในอนาคต
อย่างไรก็ตามสำหรับท่านที่ไม่สามารถเข้าร่วมอบรมได้ด้วยเหตุผลประการใดก็ตาม ท่านยังสามารถค้นหาความรู้ที่มีมากมายจากอินเตอร์เน็ต รวมถึงกลุ่มใน facebook เช่น บ้านดิน ตามแนวพี่โจน จันใด ซึ่งความรู้ในอินเตอร์เน็ตจะกระจัดกระจายหน่อย และต้องอาศัยการวิเคราะห์เชื่อมโยง สุดท้ายคือการทดลองลงมือปฎิบัติ ประเด็นสำคัญคือ เทคนิคหรือสูตรในอินเตอร์เน็ตบางครั้งเราไม่สามารถเห็นผลลัพท์ในระยะยาวได้ ว่าทำแล้วให้ผลเป็นอย่างไร หรือบางครั้งวัตถุดิบในแต่ละที่แตกต่างกัน จึงต้องอาศัยประสบการณ์และปรับสูตรในการทำงานจริง หรือสอบถามจากผู้มีประสบการณ์
สุดท้ายนี้ ทั้ง 2 คอร์สนี้เป็นเพียงคอร์สที่ผมเคยได้สัมผัส มีประสบการณ์ด้วย ซึ่งเชื่อว่ายังมีการอบรมอื่น ๆ ที่น่าสนใจอีก ใครเคยไปคอร์สทำบ้านดินที่ไหนเป็นอย่างไร มาเล่าประสบการณ์แลกเปลี่ยนกันได้ใน comment นะครับ
ขอบคุณภาพบางส่วนจาก บ้านดินคำปู้จู้และแม่มูต การ์เด้น